Adhesieve capsulitis (Frozen Shoulder): een overzicht

kort en krachtig overzicht

frozen shoulder volgens De Pijnvrij Methode®

Samenvatting

Een frozen shoulder is een veelvoorkomend schouderprobleem waarbij het schoudergewricht langzaam stijf en pijnlijk wordt, waardoor u uw arm steeds minder goed kunt bewegen. Het verloopt meestal in drie fases: eerst vooral pijn en toenemende stijfheid, daarna vooral stijfheid, en tenslotte langzaam herstel. Het hele proces kan maanden tot soms jaren duren. De precieze oorzaak is vaak onduidelijk, maar de kans is groter bij diabetes of schildklierproblemen (en soms na een blessure of periode van rust met de arm). De behandeling start bijna altijd zonder operatie: uitleg, pijnstilling en gerichte oefeningen/fysiotherapie; soms helpt een injectie in de schouder. Alleen als dit onvoldoende werkt, komen meer ingrijpende behandelingen in beeld, zoals het oprekken van het kapsel of een kijkoperatie. De diagnose wordt vooral gesteld op basis van uw klachten en lichamelijk onderzoek; foto’s of scans zijn meestal alleen nodig om andere oorzaken uit te sluiten. De verwachting is over het algemeen goed, maar herstel kost tijd; bij sommige mensen blijft een kleine beperking bestaan.
N

Inleiding

Adhesieve capsulitis is een invaliderende aandoening van de schouder die leidt tot aanzienlijke functionele beperkingen. De aandoening werd voor het eerst beschreven door Duplay in 1872 en later door Codman in 1934, die de term “frozen shoulder” introduceerde (1,2). Ondanks decennia van onderzoek blijft de pathofysiologie niet volledig opgehelderd, en bestaan er controverses omtrent optimale behandeling.

N

Epidemiologie

De geschatte prevalentie van adhesieve capsulitis bedraagt 2–5% in de algemene populatie (3). De aandoening komt voornamelijk voor tussen het 40e en 60e levensjaar en vaker bij vrouwen (4). Bij 14–30% van de patiënten treedt bilaterale betrokkenheid op (5).

N

Etiologie en risicofactoren

De aandoening kan worden ingedeeld in primaire (idiopathische) en secundaire vormen. De primaire vorm ontstaat zonder duidelijke oorzaak, terwijl de secundaire vorm vaak volgt op schoudertrauma, chirurgie of immobilisatie (6).
Belangrijke risicofactoren zijn:

  • Diabetes mellitus: prevalentie van frozen shoulder bij diabetici varieert van 10–36% (7).

  • Schildklierziekten: zowel hypo- als hyperthyreoïdie zijn geassocieerd met een verhoogd risico (8).

  • Cardiovasculaire aandoeningen en immobilisatie zijn additionele risicofactoren (9).

N

Pathofysiologie

Histologisch onderzoek toont een fibroproliferatief proces met synoviale ontsteking, angiogenese en collageenafzetting, leidend tot verdikking en contractuur van het gewrichtskapsel (10). De veranderingen vertonen gelijkenissen met Dupuytren-contractuur, wat suggereert dat adhesieve capsulitis een systemische fibroproliferatieve aandoening kan zijn (11).

N

Klinisch beeld

De aandoening wordt gekenmerkt door pijn, nachtelijke klachten en progressieve bewegingsbeperking. Zowel actieve als passieve bewegingen zijn beperkt, waarbij exorotatie het meest is aangedaan (12). Functionele beperkingen betreffen vooral dagelijkse activiteiten zoals aankleden, haren kammen en reiken boven schouderhoogte.

N

Klinisch beloop

Het beloop wordt traditioneel in drie fasen ingedeeld (13):

  1. Freezing (pijnfase): 2–9 maanden, overheersende pijn en toenemende stijfheid.

  2. Frozen (stijffase): 4–12 maanden, afnemende pijn maar uitgesproken bewegingsbeperking.

  3. Thawing (herstelfase): 5–24 maanden, geleidelijke verbetering van de mobiliteit.

Het volledige beloop duurt gemiddeld 1,5–3 jaar.

Diagnostiek

De diagnose is klinisch en gebaseerd op anamnese en lichamelijk onderzoek. Een kenmerk is de beperking van zowel actieve als passieve exorotatie (14). Beeldvorming (röntgenfoto, MRI, echografie) is doorgaans normaal en wordt voornamelijk toegepast om andere oorzaken, zoals rotator cuff-ruptuur of glenohumerale artrose, uit te sluiten (15).

Behandeling

Conservatief

  • Pijnstilling met paracetamol of NSAID’s wordt frequent toegepast.

  • Intra-articulaire corticosteroïdinjecties zijn effectief in de vroege fase, vooral voor pijnvermindering (16).

  • Fysiotherapie speelt een centrale rol, met oefentherapie afgestemd op de ziektestadia (17).

Interventioneel

  • Hydrodilatatie (kapseldistensie met vloeistof en corticosteroïden) kan de mobiliteit verbeteren (18).

  • Manipulatie onder narcose wordt toegepast bij ernstige stijfheid, maar kent risico’s zoals cuffrupturen of fracturen (19).

  • Artroscopische kapselrelease is gereserveerd voor therapieresistente gevallen en heeft in studies goede resultaten laten zien (20).

Prognose

Het merendeel van de patiënten herstelt binnen 2–3 jaar, al blijft bij 10–15% een restbeperking bestaan (21). Patiënten met diabetes of schildklierstoornissen hebben een slechtere prognose (22).

Conclusie

Adhesieve capsulitis is een zelflimiterende aandoening met een langdurig beloop. Hoewel de meeste patiënten herstellen met conservatieve therapie, kunnen invasieve behandelingen nodig zijn bij refractaire gevallen. Toekomstig onderzoek moet zich richten op het verkorten van de ziekteduur en het verbeteren van functionele uitkomsten.

Referenties

  1. Duplay S. De la peri-arthrite scapulo-humerale. Arch Gen Med. 1872;20:513–42.

  2. Codman EA. The shoulder. Boston: Thomas Todd Company; 1934.

  3. Zuckerman JD, Rokito A. Frozen shoulder: a consensus definition. J Shoulder Elbow Surg. 2011;20(2):322–5.

  4. Kelley MJ, Shaffer MA, Kuhn JE, et al. Shoulder pain and mobility deficits: adhesive capsulitis. J Orthop Sports Phys Ther. 2013;43(5):A1–31.

  5. Hand C, Clipsham K, Rees JL, Carr AJ. Long-term outcome of frozen shoulder. J Shoulder Elbow Surg. 2008;17(2):231–6.

  6. Hanchard N, Goodchild L, Thompson J, et al. Evidence-based guidelines for the diagnosis, assessment and physiotherapy management of contracted (frozen) shoulder. Physiotherapy. 2012;98(2):117–20.

  7. Wang K, Ho V, Hunter-Smith DJ, et al. Risk factors in idiopathic adhesive capsulitis: a case-control study. J Shoulder Elbow Surg. 2013;22(7):e24–9.

  8. Cakir M, Samanci N, Balci N, Balci MK. Musculoskeletal manifestations in patients with thyroid disease. Clin Endocrinol. 2003;59(2):162–7.

  9. Bunker TD. Frozen shoulder: unravelling the enigma. Ann R Coll Surg Engl. 1997;79(3):210–3.

  10. Neviaser AS, Hannafin JA. Adhesive capsulitis: a review of current treatment. Am J Sports Med. 2010;38(11):2346–56.

  11. Bunker TD, Anthony PP. The pathology of frozen shoulder: a Dupuytren-like disease. J Bone Joint Surg Br. 1995;77(5):677–83.

  12. Reeves B. The natural history of the frozen shoulder syndrome. Scand J Rheumatol. 1975;4(4):193–6.

  13. Sheridan MA, Hannafin JA. Upper extremity: emphasis on frozen shoulder. Orthop Clin North Am. 2006;37(4):531–9.

  14. Hsu JE, Anakwenze OA, Warrender WJ, Abboud JA. Current review of adhesive capsulitis. J Shoulder Elbow Surg. 2011;20(3):502–14.

  15. Mengiardi B, Pfirrmann CW, Gerber C, et al. Frozen shoulder: MR arthrographic findings. Radiology. 2004;233(2):486–92.

  16. Sun Y, Lu S, Zhang P, et al. Steroid injection versus physiotherapy for adhesive capsulitis: a meta-analysis. Arch Phys Med Rehabil. 2016;97(1):1–18.

  17. Maund E, Craig D, Suekarran S, et al. Management of frozen shoulder: a systematic review. Health Technol Assess. 2012;16(11):1–264.

  18. Uppal HS, Evans JP, Smith C. Frozen shoulder: a systematic review of therapeutic options. World J Orthop. 2015;6(2):263–8.

  19. Loew M, Heichel TO, Lehner B. Intraarticular lesions in primary frozen shoulder after manipulation under general anesthesia. J Shoulder Elbow Surg. 2005;14(1):16–21.

  20. Le Lievre HM, Murrell GA. Long-term outcomes after arthroscopic capsular release for idiopathic adhesive capsulitis. J Bone Joint Surg Am. 2012;94(13):1208–16.

  21. Shaffer B, Tibone JE, Kerlan RK. Frozen shoulder: a long-term follow-up. J Bone Joint Surg Am. 1992;74(5):738–46.

  22. Tighe CB, Oakley WS Jr. The prevalence of a diabetic condition and adhesive capsulitis of the shoulder. South Med J. 2008;101(6):591–5.